Zauważyłam, że sporo pisze się na temat kryzysu ojcostwa. Niektórzy autorzy artykułów podejmujący ten temat zdają się sugerować jakoby dzisiejsze pokolenie młodych mężczyzn było niedojrzałe, słabe, egoistyczne. Gdy obserwuję i słucham ludzi, których spotykam na co dzień, dochodzę do odmiennych wniosków. Nie twierdzę, że „niedojrzali egoiści” nie istnieją, ale mam szczęście, żyję wśród wspaniałych odważnych, męskich facetów, którzy biorą się z życiem za bary.
Zaczynając od mojego domu, wśród sąsiadów, bliższych i dalszych znajomych, spostrzegam, że żyjemy w czasach dużego zaangażowania mężczyzn w życie rodzinne. Tatusiowie dzielą się z mamami opieką nad dziećmi nawet przy noworodkach, co w czasach naszego dzieciństwa było jednak traktowane jako domena kobiet. Przewijają, noszą na rękach, pomagają w usypianiu, bawią się, spędzają czas, dzielą pasje, rozmawiają z dziećmi. Kryzys zapewne jest, nie neguję tego, ale myślę, że równolegle następuje rozkwit ojcostwa, niezauważany i niedoceniany.
Warsztaty Wielkanocne w szkole. Dwumetrowy facet plecie zajączka z włóczki.
– Co słychać? – pytam.
– Miałem ciężki dzień – słyszę w odpowiedzi – właśnie zwolnili mnie z pracy. Z firmy, której oddałem kawał siebie. Pozyskałem kilku strategicznych klientów…i jeszcze te warsztaty… ale młodej zależało, więc przyszliśmy.
Patrzę na niego z podziwem, w tak trudnej chwili, potrafi poświęcić dziecku uwagę i spędzić z nim czas. Jego córka siedzi obok.
– Tato! Chcę, żeby ogonek był z szarej włóczki, a brzuszek najlepiej mieszany, biało – szary. Ok?
Podejście do tematu w stylu: jest kryzys – bo ludzie są źli, słabi, niedojrzali, – które czasem słyszę, mocno mnie irytuje. Źródłem takiego spojrzenia może być brak znajomości problemów z jakimi mogą zmagać się rodziny. Jeśli są trudności to ich przyczyn nie szukałabym w słabości czy złej woli, a gdzie indziej.
Chłopaki nie płaczą
Odwiedziło nas zaprzyjaźnione małżeństwo. Koleżanka wyznała, że ma depresję poporodową i chodzi na terapię.
– Czasem gdy córka tak dużo płacze, nie daje się niczym uspokoić, czuję się przygnębiony, przychodzą depresyjne myśli…- mimochodem wtrącił jej mąż.
Nie rozwinął jednak tematu i rozmowa zeszła na inne tory. Jednak to zdanie, które powiedział dało mi do myślenia. W tych kilku słowach zaznaczył, że jemu też bywa czasem ciężko. Zaimponował mi dowagą. Pomyślałam sobie: depresja poporodowa może się przydarzyć mamie, choć mam wrażenie, że nadal uważana jest za temat tabu i „wstydliwą sprawę”. Ale żeby ojciec miał depresję poporodową?! Przyznał, że mu ciężko, to już doprawdy mało komu mieści się w głowie!
Myślę, że w naszym społeczeństwie jest mocno zakodowany taki mit, że facet nie pęka, że musi dać radę, nie ważne co czuje. Facet to facet, nie może być baba. Słyszeliście takie zdanie? Ja często. Albo inne popularne – „chłopaki nie płaczą.” Czyli przekładając to na ojcostwo – nie może czuć się nieswojo w nowej roli – musi się od razu w niej odnaleźć. Nie może mieć stanów depresyjnych – od tego są „baby”. Nie może okazywać emocji – „to facet w ogóle ma emocje?” Ano ma!
Koledze urodziło się dziecko. Jego żona wymęczona długim porodem potrzebowała opieki. On stawał na wysokości zadania i bardzo ją wspierał. Co wiązało się też z częstym wstawaniem w nocy do płaczącego noworodka. Mężczyzna budzi się o szóstej rano by iść do pracy. „Oczy na zapałki” i jakoś dawał radę. Pewnego dnia siedząc w swoim biurze zauważył coś niepokojącego.
– Chłopaki, właśnie zacząłem pluć krwią. Myślicie, że trzeba coś z tym zrobić? – zapytał kolegów.
Faceci biorą życie na klatę, gdy okazuje się, że ta klata boli, czasem nie wiedzą jak się zachować? Zdają się być zdezorientowani – czy to tak w ogóle może być, że mi coś dolega? Dlaczego się tak dzieje? Myślę, że niebagatelne znaczenie ma tutaj mit „chłopaki nie płaczą”.
Na placu zabaw
„Maciusiu jesteś najbardziej niegrzecznym dzieckiem z całej piaskownicy! Zobacz wszystkie dzieci się z ciebie śmieją” – usłyszał dziś chłopiec. Płakał, bo oberwał od opiekunki za to, że zabrał koledze łopatkę.
„Boisz się? Weź przestań. Ale z ciebie tchórz?” – słyszałam wczoraj. Babcia mówiła do chłopca, który nie chciał przejść po zdezelowanym zwodzonym moście na jednym z placyków zabaw.
„Nie płacz, o zobacz dziewczynka się z ciebie śmieje” – to słyszę bardzo często.
„Mamo wstydzę się.” „Wstydzisz się? Oj chyba nie. Mamusia ci mówi, że już jesteś duży i nie wolno się wstydzić.”
Na placach zabaw słyszę (o zgrozo!) takie rzeczy, które mamusie, babcie, ciotunie, tatusiowie wujkowie mówią chłopcom (dziewczyny też są w ten sposób gaszone i zawstydzane, to już temat na osobny artykuł. Sorry dzisiaj o chłopakach. Oni też są bardzo ważni). W ten sposób ich zawstydzają poniżają i uczą, że odczuwanie emocji jak strach, wstyd, smutek – to coś złego! Jak to się ma do współczesnych tatusiów? Oni prawdopodobnie słyszeli to samo. To tradycje wychowawcze przekazywane z pokolenia na pokolenie. Stąd mogą się brać trudności w mówieniu o emocjach, odczuciach, potrzebach. W dorosłym życiu może to negatywnie rzutować na relacje. Mit „chłopaki nie płaczą” jest szkodliwy! Zawstydzanie, poniżanie i porównywanie do innych obniża samoocenę dziecka i negatywnie odbija się na jego psychice.
Klaps – to bicie!
Kolejnym wyzwaniem stojącym, przed współczesnymi tatusiami jest postępująca (pomału, ale zawsze) zmiana akceptowanych społecznie metod wychowawczych. Najlepiej to widać na przykładzie bicia dzieci. Jeszcze niedawno przysłowiowy „klaps” czy nawet „lanie pasem” było traktowane jako metoda wychowawcza. Obecnie jest to prawnie zakazane i karalne. „Osobom wykonującym władzę rodzicielską oraz sprawującym opiekę lub pieczę nad małoletnim zakazuje się stosowania kar cielesnych”, brzmi przepis wprowadzony do kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w 2010 r.1 Od wprowadzenia przepisu do zmiany mentalności droga daleka, ale coraz większa jest świadomość spustoszenia jakie kary cielesne robią w psychice małego dziecka i jak bardzo osłabiają więź z rodzicem.2 Większość osób, które stosuje klapsy jako metodę wychowawczą, z którymi rozmawiałam, czuje się nie w porządku wobec dzieci. Chcieliby to zmienić, często nie wiedzą na co? Brakuje im narzędzi wychowawczych, którymi mogliby zastąpić bicie. Sami niejednokrotnie dostawali w skórę, byli stawiani do kąta albo „tresowani” innymi sposobami, a teraz nabierają świadomości że coś tu nie gra. Model wychowawczy, który sami otrzymali chcą zmienić i zastąpić nowym, często nie mając do tego odpowiednich umiejętności. Nie ma żadnych przygotowywanych programowo zajęć, wykładów które by do roli ojca przygotowywały. Jest tylko szkoła rodzenia, ale tam można się dowiedzieć sporo informacji o porodzie i pielęgnacji noworodka. I tyle. Jest cała masa książek, kursów, warsztatów, organizowanych przez rozmaite fundacje, stowarzyszenia, wspólnoty, na których można nauczyć się metod wychowawczych opartych na szacunku, ale nie każdy ma do nich dostęp (pewnie są i tacy, którzy tego typu wsparcia nie potrzebują). Poza tym, by na nie dotrzeć potrzeba nieraz sporego samozaparcia. Wyobraźmy sobie, że ojciec, który w dużym mieście wraca do domu po pracy koło 18:00-19:00 (szczęściarz, niektórzy wracają o 22:00) ma jeszcze iść na kurs wychowawczy? Są rodzice, którzy mimo przeszkód z tego typu rozwiązań korzystają. Chcę tylko uświadomić, że bywa to trudne i obciążające. Tatusiowie uczą się nowych form komunikacji z dziećmi: „aktywnego słuchania”, mówienia o emocjach, akceptowania, wspólnego szukania rozwiązań problemów. Od ich determinacji, czasu, zdolności do autorefleksji, okoliczności życiowych, nieocenionej współpracy z żonami i wielu innych czynników, zależy jaki model ojcostwa wypracują. I chwała im za ten trud!
Nie bierz na ręce!
Mam wrażenie, że wcześniej nieobecność ojców w życiu dzieci była bardziej społecznie akceptowana. Wychowanie stanowiło domenę kobiet. Kiedyś wujek powiedział: „Żona wychowywała dzieci surowo”. Zastanowiło mnie to. Jak to – ona wychowywała? A on? Gdzie był? Nie chcę oceniać. Historia każdego człowieka jest inna. Ale to zdanie skłoniło mnie do refleksji. Myślę, że nasi ojcowie musieli stawić czoła innym wyzwaniom, oczekiwaniom społecznym niż ci obecni. Nie mniej jednak każde pokolenie ma swoje trudności do przepracowania. Naszą jest w mojej opinii między innymi to: zmiana świadomości i sposobu postrzegania relacji z dziećmi i zamiana sposobów wychowawczych. Do tego zdarza się, że współcześni tatusiowie bywają niedoceniani przez własnych ojców. Czasem są wręcz deprymowani. Co ty? Przytulasz dziecko? Bierzesz na ręce? Jeszcze ci się przyzwyczai! – słyszy czasem młody tata od swojego ojca. To nie jest wspierające.
Ojciec moich dzieci
Tego artykułu nie było by, gdyby nie mój mąż. Przypatruję mu się z podziwem. Jak słucha dzieci, poświęca czas, stara się je zrozumieć, mimo, że czasem strzelą focha. Widzę jak ważne jest dla dzieci to, że tato wpuszcza je do swojego świata. Na przykład dzieli z nimi swoją pasję sportową. Ostatnio córka namówiła mnie żebym kupiła album z piłkarzami, do którego powklejała skrzętnie kolekcjonowane naklejki (nie zauważyłam kiedy udało się jej tyle nazbierać). „Zrobimy tacie niespodziankę!” – powiedziała. Mąż bardzo się ucieszył.
Nie da się opisać wyrazu jej twarzy gdy Tato powie: „Moja księżniczko, jak pięknie wyglądasz!”
Uwielbiam tatusiowe „męskie sposoby” na zajmowanie się dziećmi. Jak chociażby historie na dobranoc:
– Długo usypiałeś młodą? – pytam
– Nie. Krótko, opowiedziałem jej bajkę o wiertarce i zasnęła.
Nie wpadłabym na to! Ja zazwyczaj opowiadam bajki o księżniczkach, a tu proszę jaka kreatywność!
Obecność taty w życiu dzieci jest niezastąpiona. Daje im oparcie, poczucie bezpieczeństwa, dodaje skrzydeł.
Wspólny front
Gdy zastanawialiśmy się jaki sposób wychowywania dzieci jest nam najbliższy, oboje byliśmy zgodni, że chcemy zrezygnować z przemocy. Bardzo wspierający w tym temacie okazał się dla nas Trening Skutecznego Rodzica, o którym wspomniałam w artykule „Maska z tlenem.” Nie jesteśmy perfekcyjnymi rodzicami. Popełniamy błędy, ale staramy się nad sobą pracować. Obojgu nam zależy by stworzyć głęboką opartą na szacunku i zaufaniu więź z naszymi dziećmi.
Szczęśliwy ojciec – szczęśliwa rodzina
Współcześni tatusiowe mają do pokonania wiele przeszkód, stereotypowe myślenie o facetach, mit „chłopaki nie płaczą”, zmianę akceptowanych społecznie metod wychowawczych, czasem brak obecności ojca, zaangażowanego w wychowanie w ich własnym życiu. To są tylko te, które zauważam na pewno jest ich więcej.
Ostatnio czytałam artykuł: „Niedoceniany Ojciec Polak. Czy jestem „tym gorszym” rodzicem?” Pomyślałam sobie. „Ojciec Polak”? – pierwszy raz słyszę! Podczas gdy określenie: „Matka Polka” jest w powszechnym użyciu. To skłania do refleksji. Przecież „Ojciec Polak” brzmi dumnie!
Tam gdzie kwitnie zaangażowane ojcostwo, następuje rozkwit rodziny. Fundacja Szczęśliwe Macierzyństwo w 2009 roku zainicjowała akcję społeczną pod hasłem: „Szczęśliwa mama – szczęśliwe dziecko”. Dziś to hasło jest powszechnie znane. Może pora wypromować kolejne: „Szczęśliwy tata – szczęśliwa rodzina”?
Linki:
1 https://bezprawnik.pl/bicie-dzieci-prawo/
2 https://www.dziecinstwobezprzemocy.pl/strona.php?p=36
3 „Przemoc w domu” – jest jedną z przyczyn depresji u dzieci w artykule: https://twarzedepresji.pl/o-depresji-u-dzieci/